Krajoznawstwo jako ruch społeczny i swoista dyscyplina naukowa zrodziło się w II połowie XX w. Niemal od początku istnienia tego ruchu główna problematyka tej dziedziny wiedzy oscylowała wokół problemów ochrony przyrody i opieki nad zabytkami.
Do dziś, mimo wykrystalizowania się wielu tzw. specjalności krajoznawczych nazywanych turystyką aktywną bądź turystyką kwalifikowaną, podstawy krajoznawstwa są takie same jak przed wiekiem. Podobnie jak dawniej krajoznawstwo w sposób integralny związane jest z ochroną przyrody i ochroną dóbr kultury.
Krajobraz wraz z istniejącymi w nim zabytkami jest podstawą i źródłem krajoznawstwa. Krajoznawstwo dąży do ochrony tego co zostało nam dane jako dobro naturalne, jak i tego co zostało stworzone przez człowieka, a co może być przez innych zabrane lub zdewastowane.
Ochrona ta musi dotyczyć nie tylko zabytków kultury materialnej, ale rówież tak mało docenianej dziś kultury duchowej. Pielęgnowanie kultury duchowej różnych grup społecznych (rolników, górników, rzemieślników i innych) i narodowościowych (Litwinów, Białorusinów, Ukraińców, Niemców, Romów i in.) wzmacnia korzenie narodowe i wbrew pozorom integruje ze wspólną ojczyzną.
Krajoznawstwo powinno nam te wzajemne powiązania głębiej uzasadnić. Zarówno przyroda jak i zabytki nie stwarzają konfliktów na tym polu. Mają bowiem walor integrujący. Właśnie krajoznawcy powinni uświadamiać społeczeństwu, że krajobraz kulturowy pozwala nam zachować własną tożsamość. To w ojczystej ziemi, naszej przyrodzie i zabytkach zaklęta jest świadomość narodu, jego tradycja i wielkość.
Franciszek Midura
Ochrona krajobrazu przyrodniczego i kulturowego domeną krajoznawstwa
Ziemia '99
