Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, używające skrótu PTTK (najstarsze w Polsce stowarzyszenie skupiające turystów i krajoznawców) „powstałe w 1950 r. z utworzonego w 1873 roku Towarzystwa Tatrzańskiego, które w 1920 roku przyjęło nazwę Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, oraz utworzonego w 1906 roku Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego jest spadkobiercą tradycji i dorobku ideowego, a także następcą prawnym majątku tych Towarzystw” (art. 1 ust. 1 Statutu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Warszawa 2019).
PTTK rozwija i upowszechnia krajoznawstwo i turystykę kwalifikowaną we wszystkich jej formach. Najbardziej popularne dyscypliny turystyki kwalifikowanej to turystyka: górska, piesza, kajakowa, żeglarska, kolarska, motorowa i narciarska.
Towarzystwo wypracowało i upowszechniło krajoznawczy program turystyki związany z poznawaniem Ojczyzny, ochroną przyrody, krajobrazu i zabytków. Stwarza warunki ułatwiające turystom i krajoznawcom wędrowanie po kraju i za granicą – pomaga w wędrowaniu indywidualnym. Towarzystwo stworzyło i upowszechnia system odznak turystyki kwalifikowanej służący rozwojowi zainteresowania różnymi formami turystyki i krajoznawstwa. PTTK popularyzuje wiedzę o najbardziej atrakcyjnych turystycznie regionach Polski oraz promuje w kraju i zagranicą polski produkt turystyczny – turystykę aktywną.
PTTK upowszechniło w Polsce zdobywanie odznak turystyki kwalifikowanej z najbardziej popularną Górską Odznaką Turystyczną i najstarszą narciarską na czele. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zrzesza prawie 70 tysięcy członków. Działają oni w około dwóch tysiącach kół i klubów PTTK. Koła i kluby tworzą oddziały PTTK – terenowe jednostki Towarzystwa posiadające osobowość prawną. Obecnie w Polsce działa 298 oddziałów PTTK.
Bardzo ważnym zadaniem Towarzystwa jest wyznaczanie, znakowanie i konserwacja szlaków turystycznych. Przez najatrakcyjniejsze tereny w Polsce przebiega prawie 70 tysięcy kilometrów wyznakowanych przez PTTK szlaków: pieszych nizinnych i górskich, rowerowych, konnych, narciarskich, kajakowych i innych.
PTTK dysponuje obiektami turystycznymi, w których znajduje się około 20 tysięcy miejsc noclegowych. Są to domy turysty, schroniska górskie, stanice i ośrodki turystyki wodnej, ośrodki campingowe i zajazdy o zróżnicowanym standardzie.
PTTK jest wydawcą książek, w latach 1975−2007 posiadało własne Wydawnictwo „Kraj” Spółka z o.o. W gestii Towarzystwa jest obecnie dziewięć muzeów i dwie izby regionalne, będące ośrodkami tradycji ruchu turystyczno-krajoznawczego w Polsce – posiadamy w nich unikatowe dokumenty i inne materiały świadczące o ogromnym udziale PTTK i jego poprzedników w rozwoju działalności społecznej i kulturowej w Polsce.
W PTTK działa 25 regionalnych pracowni krajoznawczych, które pomagają w zachowaniu, promocji i rozwoju kultury regionalnej. Ważny element działalności kulturotwórczej Towarzystwa stanowi 10 ośrodków kultury turystyki górskiej PTTK, w ramach których prowadzone są prace terenowe i archiwalne mające za zadanie uchronienie przed zniszczeniem i zapomnieniem elementów historii turystyki i pamiątek regionalnych.
Bardzo istotną rolę w życiu Towarzystwa i upowszechnianiu turystyki i krajoznawstwa odgrywają wyspecjalizowane jednostki organizacyjne PTTK – Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej w Krakowie, Centrum Turystyki Wodnej w Warszawie, Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi oraz Centralna Biblioteka im. Kazimierza Kulwiecia w Warszawie.
Zgodnie z hasłem „Wszystko o górach – wszystko dla Gór”, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie gromadzi i udostępnia zbiory archiwalne, książki, mapy i inne materiały informacyjne o górach świata.
Podobnie jak w innych dziedzinach turystyki kwalifikowanej, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze utrzymuje swoją znaczącą pozycję w sferze turystyki wodnej. Szczególną rolę w stymulowaniu wodniackiego programu PTTK spełnia powołane przez Zarząd Główny PTTK w 2007 r. Centrum Turystyki Wodnej PTTK.
Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi jest specjalistyczną jednostką programową PTTK w zakresie zagadnień związanych z fotografią krajoznawczą, techniką video, filmową, itp.
Centralna Biblioteka PTTK im. Kazimierza Kulwiecia dysponuje bogatymi zbiorami (64 tys. jednostek) z zakresu turystyki i krajoznawstwa.
W działalności Towarzystwa najważniejsi są ludzie – nasi członkowie i wspaniali działacze społeczni. To oni wyznaczają rangę oraz tworzą dorobek PTTK.
Towarzystwo swoją działalność programową realizuje dzięki, głównie społecznej, kadrze programowej. Stanowią ją organizatorzy i instruktorzy turystyki, opiekunowie przyrody, społeczni opiekunowie zabytków, przodownicy turystyki w poszczególnych dziedzinach turystyki kwalifikowanej i znakarze szlaków. Osobną grupę stanowią przewodnicy.
PTTK dysponuje systemem szkolenia i doskonalenia kadr dla turystyki kwalifikowanej. Podstawowym i charakterystycznym wyróżnikiem PTTK jest rozwijanie turystyki kwalifikowanej we wszystkich dyscyplinach. W ramach działalności oddziałów, kół i klubów organizowane są setki rajdów, zlotów, spływów i rejsów. Propozycją PTTK dla dzieci i młodzieży szkolnej są szkolne i młodzieżowe koła i kluby, zwane w skrócie SKKT czy MKKT.
PTTK szczególną wagę przywiązuje do pracy wśród młodzieży. W imprezach, których celem jest edukacja turystyczna i krajoznawcza bierze udział każdego roku tysiące młodych ludzi.
Najważniejsze z nich to:
- Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno-Krajoznawczy o miano najlepszego młodzieżowego zespołu turystyczno-krajoznawczego w szkole, w województwie i w kraju.
- Ogólnopolski Młodzieżowy Konkurs Krajoznawczy „Poznajemy Ojcowiznę” – to rywalizacja młodych krajoznawców opisujących: historie miejscowości, tradycje i zwyczaje, zabytki i miejsca pamięci, historie ciekawych ludzi zasłużonych dla regionu i kraju, losy bliskich i rodaków za granicą czy też otaczającą przyrodę i stan środowiska.
- Konkursy krasomówcze rozbudzające wśród dzieci i młodzieży zamiłowanie do języka ojczystego, np. „Pięknie Ojczyznę opowiedzieć”.
Wśród tysięcy imprez turystyki kwalifikowanej adresowanych do młodzieży szkolnej szczególną rolę odgrywa Centralny Zlot Młodzieży PTTK „Palmiry” − najstarsza impreza turystyczno-patriotyczna, organizowana nieprzerwanie od 1961 r. (w roku 2020 po raz 60).
Od kilkunastu lat Towarzystwo z myślą o młodych turystach inicjuje ogólnopolskie akcje, jak: 2003−2004 – „Spotkania u źródeł rzek”, 2004 – „Bezpieczne góry”, 2004−2005 – Rok Schronisk Górskich, 2006 – akcja „Sadzimy las”, 2007 – Rok Szlaków, 2008 – Rok Przyrody w PTTK, a w roku 2009 ze względu na przypadające 90-lecie zorganizowanej działalności krajoznawczo-turystycznej w szkolnictwie polskim był to Rok Dzieci i Młodzieży w PTTK, natomiast rok 2010 to Rok Turystyki Wodnej, ale największym wydarzeniem roku 2010 był VI Kongres Krajoznawstwa Polskiego pn. „Polska w europejskiej rodzinie. Przenikanie kultur, idei i wartości. Powinności krajoznawców”, który odbył się w Olsztynie w dniach
10−12 września. Rok 2011 był Rokiem Turystyki Rodzinnej, rok 2012 – Rokiem Turystyki Rowerowej, 2013 – Rokiem Przewodników Turystycznych, lata 2014–2015 przebiegały pod hasłem „Turystyka łączy pokolenia”, rok 2016 zaś pod hasłem programowym – Rok Krajoznawstwa Polskiego, rok 2017 pod hasłem „Wisła Łączy”, a rok 2018 pod hasłem programowym „Na Szlakach Niepodległości”. Rok 2019 był Rokiem Młodych i przebiegał pod hasłem „Z PTTK wspólnym szlakiem”, natomiast na rok 2020 przyjęte zostało hasło programowe: „Poznajmy Polskę z PTTK!”.
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze − jako jedno z pierwszych stowarzyszeń w kraju − od 2005 r. ubezpiecza swoich członków od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW), swoją działalność statutową oraz kadrę, pracowników i wolontariuszy w zakresie ryzyk wynikających z odpowiedzialności cywilnej. Od następstw nieszczęśliwych wypadków ubezpieczony jest każdy członek PTTK (niezależnie od wieku) posiadający ważną legitymację członkowską z opłaconą aktualną składką członkowską.
Duże znaczenie przywiązuje Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze do współpracy międzynarodowej. Aktualnie Towarzystwo jest członkiem następujących organizacji międzynarodowych:
- Europejskiego Związku Wędrownictwa – ERA-EWV-FERP (European Ramblers Association - Europäische Wandervereinigung - Fédération Européenne de la Randonné Pédestre),
- Europejskiego Związku Turystyki Rowerowej - UECT (Union Européenne de Cyclotourisme),
- Światowej Konfederacji Sportów Podwodnych - CMAS (Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques),
- Międzynarodowej Federacji Turystyki Konnej - FITE (Fédération Internationale de Tourisme Équestre).
Nagrody, które uzyskało, między innymi, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze:
- Kryształowy Globus − nagroda w konkursie Fair Play Turystyki Polskiej 2010;
- „Ekolaur 2013” Polskiej Izby Ekologii w kategorii „Ochrona powietrza”;
- „Ekolaur 2014” Polskiej Izby Ekologii w kategorii „Całokształt działalności na rzecz ochrony środowiska”.
