Muzea regionalne

o muzeum

Muzeum prowadzi Oddział PTTK w Dobczycach
Opiekun Muzeum: Władysław Brożek

Muzeum mieści się w odrestaurowywanych pomieszczeniach królewskiego zamku, pochodzącego prawdopodobnie z XIII wieku. Zamek był siedzibą starostów – dzierżawców królewskich. Gościł w przeszłości koronowane głowy: Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego, Królową Jadwigę i Władysława Jagiełłę. Za czasów Kazimierza Jagiellończyka mieściła się tutaj akademia dla synów królewskich, którzy kształcili się pod okiem ks. Jana Długosza. Zamek wydzierżawiany był możnym rodom m.in. Mikołajowi Wierzynkowi, Lanckorońskim, Lubomirskim (zasłużyli się w restauracji i przystosowywaniu budowli do celów rezydencjonalnych), Jordanom. Tutaj odbyło się wystawne wesele córki Sebastiana Lubomirskiego – Barbary z Janem Zebrzydowskim, starostą Lanckorońskim na którym gościem był m.in. biskup krakowski Piotr Tylicki. W szczegółowym opisie zamku z 1620 roku, z okresu jego największej świetności, pisano o 76 pomieszczeniach.
Zamek został spustoszony na początku XVIII wieku przez wojska Karola XII. Zniszczenia te zapoczątkowały okres upadku budowli. W pierwszej połowie XIX wieku zaczęto rabunkowo eksploatować ruiny zamczyska. Pozyskany budulec posłużył do wznoszenia kościoła i okolicznych domów. Kres dewastacji położyła dopiero w 1900 roku interwencja Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej.
Przez dziesiątki lat główna budowla na wzgórzu zamkowym popadała w ruinę, pokrywała się ziemią, drzewami i krzewami. Dziś nie pozostałoby po niej prawie śladu, gdyby nie wspaniały czyn mieszkańców Dobczyc, zwłaszcza działaczy PTTK skupionych wokół pasjonata miejscowych starożytności Władysława Kowalskiego, wspieranego przez braci - Kazimierza, Jana i Józefa oraz Józefę Bergel, Annę Polończyk, Piotra Węglarza, Mieczysława Stocha i innych. W 1959 roku poczyniono starania o rozpoczęcie wykopalisk na Górze Zamkowej. W toku ciężkiej pracy zaczęły ukazywać się spod wielometrowej warstwy gruzu i ziemi, drzemiące pod darnią zręby parteru zamku. Wielkie ilości skorup, ceramiki, naczyń szklanych, porcelanowych, wielobarwnych kafli piecowych oraz metalowe części przedmiotów codziennego użytku, znalezione podczas prac wykopaliskowych, wzbogaciły skromne zbiory. Wyeksponowano je już w 1963 roku w małym baraczku, przy wejściu na wykopaliska i udostępniono zwiedzającym. Dało to początek Muzeum, które oficjalnie otworzono w 1964 roku.
W 1966 roku oddano na cele ekspozycyjne dawną sień wejściową do zamku i kaplicę królewską, dwa lata później - loch więzienny wykuty w skale zamku górnego. W 1980 roku do zwiedzania udostępniono izbę tortur. W latach 1984-85 oddano drugą piwnicę urządzając w niej Izbę Pamięci Narodowej, a w latach 1989-91 pomieszczenie zwane salą maszkaronów. W 1995 roku oddano salę w zamku średnim poświęconą nieżyjącemu już wówczas Władysławowi Kowalskiemu
W związku z budową zapory i związanym z tym usunięciem starych budynków, powstała idea stworzenia etnograficznego działu muzeum – czyli skansenu. Pierwszy obiekt został już przewieziony w 1968 roku. Skansen obecnie tworzy 7 obiektów: XIX wieczny budynek karczmy, przeniesionej z Krzyszkowic k/ Myślenic, spichlerz przeniesiony z Zagórzan k/ Gdowa, piętrowy kurnik przeniesiony z dworu w Gaiku (dzisiaj tren zalany przez wody sztucznego jeziora), trzech wozowni oraz przeniesionej chałupy chłopskiej z Dobczyc, w której stworzona została ekspozycja dotycząca zwyczajów pogrzebowych. Ponadto na terenie skansenu znajduje się najstarsza kapliczka ziemi dobczyckiej (1604), studnia z żurawiem, kierat i zabytkowe ule. W wyposażeniu znajduje się ponad 1000 eksponatów etnograficznych, które wypełniają m. in. izbę czarną, alkierz, izbę cechów, kuźnię oraz tworzą bogatą ekspozycję sprzętu rolniczego.
W skansenie pielęgnowana jest tradycja, kultura regionu, twórczość regionalna i zanikające obrzędy. Wiąże się to z gromadzeniem i przechowywaniem zanikających warsztatów rzemieślniczych, licznych przedmiotów użytkowych, obrzędowych, ubiorów, opisów zwyczajów i obrzędów, oraz przekazywanie dorobku przeszłości młodym pokoleniom poprzez pokazy twórczości regionalnej oraz lekcje i warsztaty muzealne.
Muzeum Regionalne PTTK im. Władysława Kowalskiego posiada dzisiaj 5 działów: geologiczny, archeologiczny, historyczny, sztuki i kultury materialnej oraz wspomniany już etnograficzny. Ponad 2000 eksponatów wypełnia 10 pomieszczeń w zamku i 11 w skansenie. Tutaj odbywają się spotkania okolicznościowe i rodzinne. Tradycją stały się już imprezy rozpoczęcia sezonu turystycznego w dniu 3 maja. Królewski orszak dumnie kroczy ulicami miasta z siedziby PTTK do zamku, a Króla Kazimierza Wielkiego wita w zamku kasztelan.
Muzeum udostępniane jest artystom do organizacji wystaw twórców profesjonalnych, wystaw poplenerowych oraz młodzieży, która prezentuje swoje zainteresowania i prace plastyczne. W sali im. Wł. Kowalskiego odbywają się koncerty muzyki dawnej.
W ostatnich latach Oddział wykonał poważne i kosztowne zabezpieczenia skarpy wzgórza i murów zamku po szkodach popowodziowych, które uratowały zabytek od zniszczenia. Ponadto wykonana została koncepcja i projekt wykonawczy rozbudowy i aranżacji ruin.
Głównym zamierzeniem projektowym jest dalsza odbudowa ruin w takim zakresie, aby uzyskać znaczną powierzchnię ekspozycyjną z równoczesnym utrzymaniem charakteru trwałej ruiny. Elementy powstałe w latach 60-80 tych XX wieku zostaną utrzymane jako świadek tych działań. Dalsza odbudowa będzie jednak prowadzona w taki sposób, aby nawiązywała do tradycyjnej formy zamku tutejszego rejonu, rozbudowywanego od średniowiecza do XVII wieku i podkreślała wartość historyczną obiektu. Uzyskanie dominant wysokościowych przez nadbudowę dwóch baszt, pozwoli na zaakcentowanie obiektu w terenie i uzyskanie punktów widokowych, niezwykle korzystnych w tym turystycznym rejonie. W koncepcji zamku uwzględniono historyczny podział zamku na dolny i górny, z dwoma dziedzińcami. Uzyskanie nowych pomieszczeń będzie miało istotne znaczenie dla funkcjonowania zamku nie tylko jako muzeum, lecz także jako obiektu kultury. Poszerzy to wachlarz usług obiektu i zwiększy jego atrakcyjność dla użytkowników.

Od 2008 do 2013 roku wykonano 5 etapów prac realizujących posiadane projekty. Wybudowany został nowy most wraz z najazdem, odbudowano północną części skrzydła wschodniego, czyli pomieszczenia kasy i odgruzowanego pomieszczenia przy zamku górnym, przygotowując również część sanitarną oraz wykonana została nowa brama wejściowa do zamku. Kolejne etapy są w przygotowaniu.

Dane zaktualizowane 21.07.2016

o muzeum

Muzeum prowadzi Oddział PTTK w Golubiu-Dobrzyniu

Muzeum mieści się w dawnym zamku krzyżackim, zbudowanym prawdopodobnie przez komtura chełmińskiego Konrada von Sacka w stylu gotyckim w latach 1293-1306. W XVI i XVII wieku zamek przebudowano prawie całkowicie w stylu renesansowym. Na początku XVII wieku przebywała w zamku, pełniąca urząd starosty golubskiego, Anna Wazówna – postać ważna dla regionu, ale też zaangażowana w losy Rzeczypospolitej, siostra króla Zygmunta III. W stanie stosunkowo dobrym zamek przetrwał do końca XVIII wieku. W okresie rozbiorów popadał w ruinę. Dzieło zniszczenia dokonało się podczas zawieruchy I i II wojny światowej.
Pierwszy etap odbudowy zakończono w 1967 r., oddając do użytku około 3/4 zamku. Następny etap to lata 1973-1976, kiedy zakończono zewnętrzną odbudowę Zamku Wysokiego, nadając mu charakter gotycko-renesansowy.
Inicjatywa utworzenia muzeum w Golubiu-Dobrzyniu zrodziła się w 1964 roku w grupie działaczy skupionych wokół miejscowego Oddziału PTTK. Głównym inicjatorem utworzenia własnej placówki muzealnej byli Włodzimierz Czajkowski i Zygmunt Kwiatkowski. Zbiory zgromadzone w Muzeum Regionalnym PTTK w Golubiu-Dobrzyniu liczą blisko 600 muzealiów głównie z dziedziny archeologii i etnografii. Są one przede wszystkim darem miejscowego społeczeństwa, część uzyskano w trakcie prac badawczo-archeologicznych prowadzonych na zamku, część to zakupy.
Ważną i wartościową wystawą jest ekspozycja artefaktów wczesnego średniowiecza (IX – XII wiek), gdzie zgromadzono ponad 1000 obiektów pochodzących z jednego stanowiska archeologicznego koło wsi Kałdus (Ziemia Chełmińska). Wystawa, wykonana przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, nosi tytuł „Tajemnice Góry św. Wawrzyńca”.
Łączna powierzchnia ekspozycyjna, zlokalizowana w 8 pomieszczeniach, wynosi ok. 700 m². Na uwagę zasługuje także zbiór 35 kopii dział XV i XVII-wiecznych oraz armaty wykonane dla potrzeb filmu (m.in. słynna kolubryna z filmu „Potop”). Rekwizyty te zostały przekazane do Muzeum przez Wytwórnię Filmów Fabularnych w Łodzi.
W dziale etnograficznym zobaczyć można XIX-wieczne zabytki kultury materialnej z terenu Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej, m.in. kompletny warsztat garncarski, warsztat rzeźnicki, narzędzia pracy rybaków itp.
Muzeum organizuje wystawy czasowe, tematycznie związane z zamkiem i działalnością PTTK, a także wystawy sztuki współczesnej. Oddział PTTK organizuje ponadto imprezy o randze krajowej i międzynarodowej, m.in. Konkursy Krasomówcze dla przewodników PTTK i młodzieży, Wielkie Turnieje Rycerskie, Golubskie Hubertusy, spektakle historyczne, bale kostiumowe itp. W imprezach tych wykorzystywane są bogate zbiory kostiumów i kopii broni rycerstwa polskiego z okresu od XIII do XVIII wieku.

Dane zaktualizowane 21.07.2016

o muzeum

Muzeum prowadzi Oddział PTTK w Gorlicach
Dyrektor Biura Oddziału: Mieczysław Cyrkowicz
Kierownik Muzeum: p.o. kierownika Katarzyna Liana

Muzeum mieści w dwóch sąsiadujących, połączonych ze sobą budynkach. Pierwszy z nich jest dzierżawiony od Urzędu Miejskiego w Gorlicach, natomiast drugi, będący własnością gorlickiego Oddziału PTTK, to zabytkowa kamienica pochodząca z lat 1780-1790. W czasie I i II wojny światowej uległa ona częściowej dewastacji. Następnie odrestaurowana została ze środków miasta i PTTK.
Myśl zorganizowania Muzeum w Gorlicach zrodziła się już w okresie międzywojennym. W 1919 roku, z inicjatywy miejscowych społeczników: Józefa Baruta, Jana Benisza oraz księdza Bronisława Świeykowskiego zorganizowana została pierwsza wystawa pamiątek z czasów Wielkiej Wojny. Pomysł gromadzenia i udostępniania zabytków świadczących o losach miasta i regionu trafił na podatny grunt. Duże zasługi dla podtrzymania idei utworzenia Muzeum miało również powstałe wówczas Towarzystwo Upiększania Miasta Gorlic i Okolicy. Za jego sprawą, w 1935 roku, w 20-lecie bitwy pod Gorlicami, zorganizowano następną wystawę upamiętniającą krwawe wydarzenia, jakie rozegrały się tu na przełomie lat 1914/15.
Na skutek wybuchu II wojny światowej nie udało się sfinalizować planów otwarcia Muzeum. W latach pięćdziesiątych ponownie powrócono do tego pomysłu. Sprawą zainteresowali się członkowie PTTK: Józef Barut, Konstanty Laskowski oraz Alfred Wacławski. Dzięki ich staraniom, w 1952 roku, Urząd Miejski w Gorlicach przekazał miejscowemu Oddziałowi PTTK wspomnianą wcześniej, zabytkową kamieniczkę przy ul. Wąskiej. Od 1977 roku Muzeum nosi imię Ignacego Łukasiewicza, które nadano mu w czasie Ogólnopolskiego Sejmiku Muzealnego odbywającego się w Gorlicach.
Zbiory zgromadzone w Muzeum Regionalnym PTTK w Gorlicach liczą obecnie ponad 8 tys. muzealiów. Eksponaty dotyczące głównie dziejów miasta i regionu pogrupowano w następujące działy: historia Gorlic, historia ziemi gorlickiej, I wojna światowa i bitwa pod Gorlicami, przemysł naftowy, archeologia, etnografia Pogórzan i Łemków, numizmatyka, sztuka i fotografia. Z dawnej, przedwojennej kolekcji zachowało się niestety niewiele.
Muzeum ma obecnie do dyspozycji 12 pomieszczeń wystawienniczych znajdujących się na I piętrze, parterze oraz w piwnicach budynków.
Ekspozycja stała prezentowana zwiedzającym składa się z pięciu działów tematycznych: I wojna światowa i bitwa pod Gorlicami, historia miasta Gorlice, przemysł naftowy oraz etnografia Pogórzan i Łemków.
Wystawą, która cieszy się największym zainteresowaniem wśród zwiedzających jest ta dotycząca Wielkiej Wojny i bitwy gorlickiej. W 6 pomieszczeniach można zapoznać się z przyczynami, przebiegiem i skutkami wydarzeń z 2 maja 1915 r. Bitwa Gorlicka zwana też bitwą pod Gorlicami była jedną z największych i najważniejszych bitew frontu wschodniego I wojny światowej. Natomiast operacja gorlicka wpłynęła na losy wojny, a w konsekwencji na możliwość odrodzenia się państwa polskiego.Wydarzenia te odcisnęły silne piętno na ziemi gorlickiej i pomimo upływu 100 lat są one nadal żywe wśród tutejszych mieszkańców. W roku 2014, dzięki wsparciu finansowemu UM w Gorlicach Zarządowi Oddziału oraz Zarządowi Głównemu PTTK, wystawa ta została w całości na nowo zaaranżowana przez Małopolski Instytut Kultury w Krakowie. Oprócz licznych pamiątek, ikonografii, umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia walczących w konflikcie stron, można zobaczyć makietę plastyczną pola bitwy o wymiarach 2,5 x 5 m oraz gabinet figur woskowych przedstawiający osoby ważne dla tego tematu. W zabytkowych, zaadaptowanych piwnicach na zwiedzających czeka 7 postaci ważnych dla „dni grozy w Gorlicach”. Wśród nich są m.in.: cesarz Franciszek Józef I, płk. Franciszek Latinik, ks. Bronisław Świeykowski burmistrz wojenny Gorlic oraz generałowie August von Mackensen i Radko Dimitriew.
Dzieje rozwoju przemysłu naftowego na ziemi gorlickiej to drugi z ważnych tematów prezentowanych w Muzeum. Tutejszy region uchodzi powszechnie za „kolebkę przemysłu naftowego”. To właśnie w gorlickiem, w połowie XX wieku, powstawały pierwsze na świecie kopanki ropy i to także tu opracowywano metod jej destylacji. W tej części tematycznej przedstawiona została postać Ignacego Łukasiewicza, aptekarza i wynalazcy, twórcy pierwszej na świecie lampy naftowej. Jednym z najcenniejszych eksponatów jest niewątpliwie zachowany kocioł, dzięki któremu Łukasiewicz prowadził destylację. Na ekspozycji zgromadzone zostały m.in.: obrazy o tematyce naftowej, lampy naftowe, urządzenia wiertnicze oraz okolicznościowe medale i dokumenty naftowców.

Obok wystaw stałych w Muzeum otwieranych jest w ciągu roku także kilka wystaw czasowych. Tematycznie najczęściej związane są one z tutejszym regionem. Przybliżają twórczość lub zbiory miejscowych artystów bądź kolekcjonerów.

Dane zaktualizowane 21.07.2016

o muzeum

Muzeum prowadzi Oddział PTTK w Końskich
Dyrektor muzeum: Wojciech Pasek

Muzeum mieści się w zachodnim skrzydle Pałacu Małachowskich w Końskich, gdzie swoją siedzibę oprócz PTTK ma Urząd Miasta i Gminy. Obiekt znajduje się w rejestrze zabytków województwa świętokrzyskiego. Obecnie eksponowana jest tylko część zbiorów w formie prowizorycznej wystawy na korytarzach pałacowych. Większość oczekuje w magazynach na lepsze warunki lokalowe. Dotyczy to niemal w całości przedmiotów etnograficznych i zabytkowych wyrobów odlewniczych koneckich firm, które świadczą o bogatych tradycjach przemysłowych miasta. Wszystkie eksponowane przedmioty znajdują się w około 100 antyramach oraz 38 oszklonych szafach i gablotach. Ze względu na bezpieczeństwo muzealiów całkowicie zrezygnowano z prezentacji w otwartej przestrzeni.
Pomysł gromadzenia pamiątek przeszłości w Końskich z przeznaczeniem ich do publicznego wyeksponowania narodził się w pierwszej połowie XIX wieku za sprawą Anny ze Stadnickich Małachowskiej, żony ówczesnego właściciela dóbr koneckich Stanisława Aleksandra Małachowskiego, która w jednym z pałacowych obiektów – domku zwanym „Szczęście” założyła własną kolekcję zabytkowych przedmiotów. Niestety wola udostępnienia zbiorów dla społeczeństwa, zapisana w testamencie zmarłej hrabiny, nie została spełniona.
Myśl tworzenia muzeum powróciła na wielkiej fali patriotyzmu, z chwilą odzyskania przez Polskę niepodległości. Już w 1924 roku otwarty został przez działacza PTK Stanisława Malanowicza specjalny rachunek bankowy pod nazwą „Fundusz Muzeum w Końskich”, a w roku 1936 Zarząd Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego wydał drukiem broszurę zatytułowaną „Odezwa w sprawie zbierania materiału dla muzeum powiatowego w Końskich”. Do wybuchu wojny krajoznawcom udało się zgromadzić około 200 eksponatów, lecz w czasie okupacji hitlerowskiej uległy one rozproszeniu.
Przyszedł okres PRL w którym o konieczności istnienia muzeum mówiło się jeszcze więcej i niemal we wszystkich środowiskach oraz dokumentach planistycznych. W 1978 roku Zarząd Oddziału PTTK w swojej siedzibie przy ul. Piłsudskiego 18 uruchomił Izbę Pamięci, która ze względu na bardzo złe warunki lokalowe została zlikwidowana po jedenastu latach istnienia.
PTTK z chwilą przeniesienia swojej siedziby do zabytkowej kamienicy przy ul. Zamkowej 7 podjęło kolejną, trzecią już próbę utworzenia w mieście placówki muzealnej. W dniu 24 stycznia 2004 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Izby Pamięci i Tradycji Ziemi Koneckiej. Izba posiadała trzy działy: historyczny etnograficzny i krajoznawczy. W trzech salach, na powierzchni około 100 m² zorganizowana została stała ekspozycja, którą rocznie zwiedzało ponad 2000 osób. Dokładnie po pięciu latach działalności, 24 stycznia 2009 roku, Izbę przekształcono w Muzeum Regionalne PTTK. Odbyło się to w porozumieniu z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Zarządem Głównym PTTK. Radość regionalistów z istnienia Muzeum nie trwała długo. W dniu 7 października 2009 roku pod obiekt zajechał ciężki sprzęt budowlany. W pośpiechu ewakuowano zbiory i wyposażenie biurowe. W kilka godzin buldożery dokonały wyburzania zabytku i tym samym pozbawiły Muzeum swojej siedziby. Dzięki pomocy członków Rady Muzeum i zaangażowaniu regionalistów zbiory trafiły do zabudowań pałacowych, gdzie udało się stworzyć obecną prowizoryczną wystawę, którą zwiedzać można w dni robocze, od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00-15:30. Wstęp wolny.

Dane zaktualizowane 21.07.2016

o muzeum

Muzeum prowadzi Oddział PTTK w Ojcowie.
Kierownik Muzeum: Andrzej Uracz

Muzeum mieści się w zabytkowym, dziś, drewnianym budynku zbudowanym jako pensjonat w końcu XIX w. Obiekt otrzymał nazwę "Bazar Warszawski" i tak nazywa się do dziś. Po pożarze w 1976 roku został odbudowany siłami społecznymi przy dużym udziale PTTK i zagospodarowany w 1988 roku. Przy odbudowie zachowane zostały wszystkie elementy drewnianego budownictwa ojcowskiego w stylu zwanym szwajcarsko-ojcowskim.

Muzeum w Ojcowie zorganizowało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (PTK) w 1908 roku. Mieściło się początkowo w budynku bramnym XIV-wiecznego zamku, gdzie przetrwało z przerwami aż do końca 1988 roku. inicjatorem by} działacz PTK Stanisław Jan Czarnowski. Prowadząc prace archeologiczne w Ojcowie, zgromadził zbiory, które stały się zalążkiem przyszłego muzeum. Otwarcie Muzeum Regionalnego PTTK nastąpiło w 1951 roku. W 1988 roku Muzeum przeniesiono do ,,Bazaru Warszawskiego".

Muzeum posiada ok. 500 muzealiów z dziedziny archeologii, etnografii i historii. Łączna powierzchnia ekspozycyjna wynosi 104 m2. Ekspozycja stała składa się z trzech działów: historia Ojcowa i przewodnictwa ojcowskiego, historia Powstania Styczniowego, etnografia. Eksponowane są tu ojcowiana związane z historią miasta i przewodnictwem ojcowskim - przewodniki, stare sztychy, ryciny, fotografie, plakaty, ogłoszenia tematycznie związane z Ojcowem, księga pamiątkowa jednego z najstarszych przewodników ojcowskich Mikołaja Dulewicza z wpisem Aleksandra Janowskiego - założyciela PTK. Muzeum organizuje również wystawy czasowe tematycznie związane z Ojcowem i budownictwem drewnianym.

o muzeum

Muzeum prowadzi Oddział PTTK im. A. Janowskiego w Olkuszu

Muzeum mieści się w zabytkowej XVI-wiecznej kamienicy. Dzieje tego obiektu nie są dokładnie znane. Po II wojnie światowej, w trakcie prac remontowych, odkryto tu elementy dawnej XIV-wiecznej architektury, m.in. kolebkowe sklepienie z gotyckiej cegły, fragmenty murów i portal z czerwonego piaskowca olkuskiego. Obiekt uznano za zabytkowy.
Inicjatywa utworzenia muzeum w Olkuszu zrodziła się w 1911 roku w grupie działaczy Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Głównymi inicjatorami byli: Jan Jamo, Antoni Minkiewicz, Zofia i Antoni Okrajniowie, Jan Osmołowski, Regina i Kazimierz Tacikowscy.
W tym samym roku odbyło się oficjalne otwarcie placówki. Po wybuchu II wojny światowej zbiory rozdzielono i rozdano na przechowanie zaufanym osobom. Ponownym ich zgromadzeniem zajął się po wojnie Bronisław Czernicki. W 1948 roku Muzeum wznowiło działalność. W 1965 roku władze miasta przydzieliły Muzeum odpowiednie pomieszczenia w zabytkowej kamienicy.
Zbiory Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu liczą 2112 muzealiów z dziedziny etnografii, górnictwa, historii, numizmatyki. Dawne przedwojenne zbiory, skompletowane przez działaczy PTK, wzbogaciły dary społeczeństwa oraz zakupy. Ekspozycja zajmuje cztery pomieszczenia o łącznej powierzchni 213 m2 i składa się z działów: górniczego, historii miasta i regionu olkuskiego, etnograficznego i sztuki (malarstwo i rzeźba).
Najciekawsze eksponaty są związane z historią olkuskiego górnictwa kruszcowego. Ekspozycja obrazuje sięgającą średniowiecza historie górnictwa rudy ołowiu, srebra i cynku na ziemi olkuskiej. Na przełomie XVI i XVII wieku Olkusz był jednym z największych ośrodków górniczych w Polsce. W zbiorach olkuskiego muzeum można podziwiać narzędzia górnicze: kopaczkę, moździerz do rozdrobnienia rudy i sito do jej płukania, a także drewniany młot, lampy olejowe i karbidowe używane przez górników oraz kamienne odważniki, którymi ważono rudę i ołów w miejskiej wadze. Kolekcje uzupełniają minerały i kopalni olkuskiej oraz makieta terenów górniczych i sztolni olkuskich pokazująca ich stan w XVIII wieku.
W muzeum można także oglądać przedmioty wykonane z olkuskiego ołowiu i srebra, m.in. monety wybite w olkuskiej mennicy. Ciekawostką są mundury górnicze oraz pochodzący z XVIII wieku obraz św. Barbary – patronki górników. Równie ciekawa jest ekspozycja prezentująca historię miasta i regionu, której najciekawszym eksponatem jest średniowieczny miecz zwany „katowskim”. Według legendy, tym mieczem ścięto dwóch olkuskich gwarków, którzy w poszukiwaniu złóż złota podkopali się pod Kościół Najświętszej Marii Panny przy Klasztorze Augustianów. Według przekazów, miecz był później umieszczony w sali olkuskiego ratusza, a po jego zburzeniu w XIX wieku miecz stal się dekoracją Sali obrad magistratu. Ten miecz bojowy, który nie ma cech miecza katowskiego, powstał na początku XIV wieku, o czym świadczy dobrze zachowany znak rzemieślnika, który go wykonał. Ciekawym eksponatem jest także „włócznia Longobardów”. Przypuszcza się, że pochodzi z okresu wędrówek ludów (V-VII wiek).
Najstarszą historię Ziemi Olkuskiej obrazują znaleziska archeologiczne. Można tu podziwiać neolityczne, kamienne toporki, siekierki i buławy oraz fragmenty naczyń, od najstarszych z okresu rzymskiego (II-IV wiek), po przez liczne naczynia średniowieczne znalezione podczas badań archeologicznych prowadzonych w Olkuszu. Ciekawostka ekspozycji są kamienne kule armatnie znalezione w podziemiach olkuskiego ratusza oraz żelazne kule armatnie, jakimi ostrzeliwano Zamek Rabsztyn podczas Potopu Szwedzkiego. W zbiorach znajdują się także drewniane rury wodociągowe z XVI i XVII wieku oraz groty strzał z XV wieku i ostrogi z XVII wieku.
Na uwagę zasługują fragmenty kamieniarki, gmerk olkuskiego mieszczanina Stanisława Amendy z XVII wieku, herb miasta z XIX wieku oraz fragment średniowiecznej kolumny z kościoła św. Jana. W zbiorach olkuskiego muzeum znajdują się liczne dokumenty, z najstarszymi: spisanym na pergaminie dokumentem z 1508 roku dotyczącym fundacji ołtarza św. Mikołaja w Sławkowie oraz fragmentem księgi miejskiej Olkusza z 1631 roku.
W kolekcji można oglądać także tłoki pieczęci miejskich z XIX wieku, dawne mapy oraz pistolety skałkowy i kapiszonowy z przełomu XVIII i XIX wieku. Ciekawostką zbiorów jest kamienna rzeźba orła z pomnika Francesco Nullo w Krzykawce, czy sztandar olkuskiego Związku Legionów z 1919 roku. W zbiorach olkuskiego muzeum znajdują się odznaki organizacji działających w Olkuszu na początku XX wieku oraz medale i odznaczenia.
Życie codzienne mieszkańców ziemi olkuskiej prezentuje bogata ekspozycja etnograficzna.
Na szczególna uwagę zasługuje drewniana rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego z XIV wieku, średniowieczne rzeźby św. Piotra i Pawła oraz pochodząca z połowy XIX wieku figura Madonny na Półksiężycu. Uwagę zwiedzających przyciąga bogata kolekcja rzeźb ludowych i światków z przełomu XIX i XX wieku wykonanych przez miejscowych artystów ludowych. Część z nich pochodzi z rozebranych kapliczek przydrożnych. W olkuskiej kolekcji można oglądać także przedmioty codziennego użytku i narzędzia, m.in. żarna, drewniane niecki do wyrabiania ciasta, bogato zdobione skrzynie wianne (posagowe), czy gliniane naczynia, kosze plecione z korzeni sosny oraz ochronne obuwie wyplatane ze słomy. Jest także prezentowany kołowrotek do skręcania sznurów i powrozów, krosna, maglownica, stare zegary, żelazka i moździerze. Są także dawne narzędzia rolnicze, szewskie ciesielskie. Ciekawostką kolekcji są dwa stroje ludowe z początku XX wieku. Uwagę zwraca także ciekawa kolekcja malarstwa i rzeźby, na którą poza dziełami miejscowych artystów składają się także obrazy autorstwa Marii Płonowskiej (1878-1955), młodopolskiej malarki związanej z Olkuszem oraz zbiór rysunków Olkusza autorstwa prof. Wiktora Zina (1925-2007) i komplet litografii Napoleona Ordy „Widoki Polski” z 1886 roku. W zbiorach muzeum znajduje się kilkaset fotografii ilustrujących życie miasta i jego mieszkańców od końca XIX wieku, a także bogata kolekcja judaików, czyli dokumentów i zdjęć przedstawiających życie olkuskich Żydów. W muzealnej bibliotece zgromadzono około 1800 woluminów i rękopisów związanych z historią, sztuką i zabytkami ziemi olkuskiej.
Zbiory Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu liczą przeszło 7206 muzealiów z dziedziny etnografii, górnictwa, historii i numizmatyki. Dawne przedwojenne zbiory, skompletowane przez działaczy Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, są systematycznie wzbogacane o dary przekazywane przez mieszkańców oraz zakupy. Ekspozycja muzealna zajmuje cztery pomieszczenia łącznej powierzchni 188 m². Muzeum mieści się w zabytkowej kamienicy przy rynku. Prócz stałej ekspozycji muzeum organizuje wystawy czasowe, tematycznie związane z historią miasta, prelekcje, odczyty, koncerty i lekcje muzealne dla młodzieży szkolnej.

Dane zaktualizowane 21.07.2016

o muzeum

Muzeum prowadzi Oddział PTTK w Warcie
Kierownik Muzeum: Barbara Cichecka

Muzeum mieści się w zabytkowej kamieniczce, w centrum miasta. Pierwsze wzmianki o budynku stojącym w tym miejscu występują w akcie notarialnym z 1823 roku. Budynek został wtedy zakupiony przez kasztelana sieradzkiego. Obecną kamienicę wzniesiono prawdopodobnie w II połowie XIX wieku. Późniejsze losy kamienicy można śledzić w księgach wieczystych i tekstach zamieszczonych w kwartalniku PTTK „Na Sieradzkich Szlakach”.
Początki obecnego muzeum związane są z ogólnopolskimi obchodami Reymontowskimi w 1967 roku. Wtedy z inicjatywy Oddziału PTTK w Warcie, a zwłaszcza Eugenii Kaleniewicz, w neoklasycystycznym pałacu w Małkowie utworzono „kącik” poświęcony Władysławowi Reymontowi. W 1968 roku „kącik” uzyskał statut izby regionalnej. W 1978 roku konieczne stało się przeniesienie ich do Warty, gdzie uzyskano pomieszczenie w zabytkowej kamieniczce. W 1981 roku placówka otrzymała statut muzeum i nazwę Muzeum Miasta i Rzeki Warty przy Oddziale PTTK w Warcie.
Muzeum posiada ponad 3200 muzealiów z dziedziny archeologii, historii i sztuki. Większość z nich to darowizny mieszkańców Warty i okolic, niewielka część to zakupy.
Ekspozycja stała zajmuje cztery sale, na wystawy czasowe przeznaczono dodatkowo jedno pomieszczenie. Łączna powierzchnia ekspozycyjna wynosi 200 m2.
Zabytki archeologiczne pochodzą głównie z terenów zajętych obecnie przez zbiornik „Jeziorsko”. Z okresu brązu pochodzi unikatowa na ziemiach polskich waza datowana na VII-V wiek p.n.e., a pochodząca prawdopodobnie z ośrodka brązowniczego w Etruri-Bisenzio. Z dziedziny historii eksponowane są dokumenty oraz pamiątki cechów rzemieślniczych, działających w Warcie w XVII-XVIII wieku. Dużo miejsca w ekspozycji poświęcono sławnym ludziom związanym z Wartą, m.in.: Władysławowi Reymontowi i lotnikowi płk. Stanisławowi Skarżyńskiemu, mieszkańcowi Warty, który w 1933 roku dokonał, jako pierwszy z Polaków, samotnego przelotu przez Ocean Atlantycki. Ponadto są tu grafiki, projekty rzeźbiarskie i architektoniczne urodzonego w Warcie wybitnego artysty Stanisława Szukalskiego. Muzeum organizuje również wystawy czasowe, tematycznie związane z ziemią sieradzką.
Muzeum czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 9-15, w soboty w godzinach 10-13, w niedzielę i dla grup na zgłoszenie telefoniczne.

Dane zaktualizowane 21.07.2016